Sáng 5/4, 62 vị khách chuẩn bị ra khỏi một khu nghỉ mát ở thủ đô Port Vila của quốc đảo Vanuatu.

Thay vì lên taxi đến sân bay, họ được nhiều gương mặt quen thuộc hồi hộp chờ bên ngoài khu nghỉ mát.

62 vị khách này chủ yếu là cư dân Port Vila bị cách ly trong 14 ngày dưới sự giám sát của Bộ Y tế. Họ là những người cuối cùng nhập cảnh ngay trước khi đảo quốc nam Thái Bình Dương này đóng biên giới để phòng Covid-19.

Vanuatu là quốc gia có dân số dưới 300.000. Quốc gia này gồm 80 hòn đảo cách Australia 1.800 km về phía đông. Đây là một trong số ít các quốc gia trên thế giới chưa xác nhận ca nhiễm virus corona nào. Phần lớn các quốc gia này nằm ở Thái Bình Dương như Palau, quần đảo Solomon, Tonga và Samoa.

Khoảng cách địa lý đã bảo vệ họ khỏi Covid-19. Tuy nhiên, thu nhập thấp và cơ sở hạ tầng y tế yếu khiến các quốc gia này rất dễ bị ảnh hưởng nếu Covid-19 lây đến đây.

Các biện pháp nghiêm ngặt

“Thật là nhẹ nhõm khi con tôi có thể trở về mặc dù chúng bị cách ly”, cô Ariitaimai Salmon, người có hai con bị cách ly sau khi trở về từ Sydney, nói với Guardian. “Chúng rất vui khi được về nhà”.

Salmon là người điều hành và quản lý Au Bon Marche, chuỗi siêu thị lớn nhất tại quốc đảo. Cô đã dành vài tuần qua để trấn an công dân Vanuatu đất nước vẫn có đủ thực phẩm mặc dù đóng biên giới.

Au Bon Marche là một trong số ít các công ty vẫn sống sót dưới ảnh hưởng của đại dịch.

Còn những người làm trong lĩnh vực khách sạn và du lịch, ngành chiếm 40% GDP của Vanuatu, nhiều người trong số họ tự hỏi làm thế nào họ phục hồi khi không có khách du lịch đến đây.

Những nơi công cộng ở Vanuatu phải đặt bồn rửa tay để ngăn Covid-19. Ảnh: Guardian.

Các tàu du lịch ngưng chạy và Air Vanuatu, hãng hàng không quốc gia, cũng dừng các chuyến bay trong và ngoài nước vô thời hạn. Nhiều nhà hàng và khách sạn đã tự nguyện đóng cửa trong khi những nơi khác cố gắng hoạt động trong giới hạn của chính phủ.

Dọc theo con phố chính của Port Vila, các trạm rửa tay đã được lắp đặt bên ngoài cửa hàng, ngân hàng và nhà hàng. Hầu hết chúng được làm từ các hộp nhựa lớn và một vòi nước di động. Tất cả doanh nghiệp đã được yêu cầu phải tự lắp nơi rửa tay để giữ vệ sinh.

Những quán bar kava truyền thống cũng phải thay đổi vì các vấn đề vệ sinh. Tại các quán bar kava, nơi món bia truyền thống được phục vụ, mọi người dùng chung bát kava và uống chất lỏng màu nâu đục suốt đêm. Họ cũng có thói quen khạc nhổ để bớt đi vị đắng sau khi uống bia.

Do Covid-19, tất cả quán bar kava chỉ bán thức uống mang đi và phải đóng cửa lúc 19h30 thay vì bán suốt đêm như trước.

Một quán bar kava rót bia vào chai để bán cho khách mang về. Vanuatu đã đưa ra lệnh giới nghiêm từ 21h tới 4h sáng hôm sau. Ảnh: Guardian.

Các doanh nghiệp khác phải đóng cửa hoàn toàn. Ông Christoph Tahumpir, một doanh nhân địa phương xuất khẩu gỗ đàn hương sang Trung Quốc, phải ngưng hoạt động do đóng cửa cảng và ông lo ngại về tỷ lệ thất nghiệp. Tuy nhiên, ông đồng ý rằng phải đóng kín biên giới.

“Tôi nghĩ về việc Covid-19 ảnh hưởng đến người lớn tuổi trong gia đình và tôi không thể đến thăm họ trong bệnh viện nếu virus xuất hiện ở đây. Điều này rất buồn”, ông Tahumpir chia sẻ với Guardian.

Ông Kalfau Moli, cựu thành viên của quốc hội Vanuatu, đã kịp lên chuyến bay cuối cùng từ đảo Malo tới Port Vila trước khi việc di chuyển giữa các đảo bị cấm.

“Là một người cha và một công dân của đất nước này, tôi rất lo lắng. Chúng tôi không có cơ sở vật chất để điều trị Covid-19”, ông Moli nói. “Chúng tôi còn không có nước để rửa tay. Hãy chỉ cho tôi chỗ có nước ở đông đảo Malo hay Whitesands ở Tanna?”.

Ông Russel Tamata, phát ngôn viên chính của nhóm cố vấn chống Covid-19 của chính phủ Vanuatu, cho rằng những hành động quyết liệt của chính phủ Vanuatu là cần thiết.

“Chúng tôi biết virus lây lan như thế nào. Văn hóa và cách sống của chúng tôi tạo điều kiện để virus này lây lan. Nếu nó đến Vanuatu, đây sẽ là một thảm họa. Tại thời điểm này, chúng tôi quản lý chặt biên giới. Chúng tôi sợ nếu virus vào Vanuatu, nó sẽ lây lan rất nhanh. Chúng tôi là không có tài nguyên và cơ sở vật chất để kiểm soát bệnh. Chỉ một lỗi nhỏ cũng ảnh hưởng rất nặng nề”, ông Tamata nói.

Thiếu cơ sở vật chất, liên tục gặp thảm họa thiên nhiên

Chính phủ Trung Quốc đã cam kết cung cấp thiết bị và vật liệu vào cuối tháng 4 để Vanuatu xây dựng một phòng vị chăm sóc đặc biệt (ICU) tại Port Vila. Họ cũng cung cấp các máy thở đảo quốc này cần.

Hiện tại, bệnh viện chính của Vanuatu, bệnh viện trung tâm Vila, đang chuyển đổi phòng bệnh lao thành một phòng cách ly. Tuy nhiên, toàn bộ bệnh viện vẫn chỉ có 20 giường bệnh.

Vanuatu đã đưa ra các quy tắc giữ vệ sinh ở chợ như phải rửa tay. Ảnh: Guardian.

“Nếu tình trạng bệnh nhân trở nên phức tạp, chúng tôi chỉ có hai máy thở trên cả nước”, ông Tamata nói thêm.

“Nếu phải phẫu thuật, hầu hết bác sĩ sẽ vào phòng mổ và không còn nhiều bác sĩ ở ngoài. Chúng tôi có khoảng 60 bác sĩ, nhưng phần lớn họ mới tốt nghiệp và gần đây chúng tôi vừa đón đợt y tá thứ ba từ quần đảo Solomon để phục vụ trên sáu tỉnh của chúng tôi do thiếu nguồn nhân lực”, ông Tamata nói với Guardian.

Do thiếu y tá, Vanuatu đã thuê y tá từ quần đảo Solomon từ giữa năm 2019.

Tamata nói rằng một trong những thách thức lớn nhất là kiểm soát thông tin. Khi Vanuatu tuyên bố tình trạng khẩn cấp trong hai tuần vào ngày 26/3, một trong những lệnh được đưa ra là các phương tiện truyền thông không được xuất bản bất kỳ bài viết nào về Covid-19 trừ khi được ủy quyền từ Văn phòng Quản lý Thảm họa Quốc gia (NDMO).

Có rất nhiều từ chuyên môn không thể dịch sang tiếng Bislama (ngôn ngữ chính của Vanuatu) và nó có thể dễ dàng bị hiểu sai. Việc quản lý hiểu biết của người dân trong giai đoạn này rất quan trọng vì nỗi sợ hãi có thể cản trở chúng tôi thực hiện công việc của mình”, ông Tamata cho biết.

Trong khi đảo quốc này đang chuẩn bị cho Covid-19, một tai họa khác ập đến làm lộ ra nhiều lỗ hổng. Bão nhiệt đới Harold đã đổ bộ vào Vanuatu vào ngày 6/4. Cơn bão cấp 5 này xé toạc các hòn đảo phía bắc Vanuatu.

Bão nhiệt đới cấp 5 Harold tàn phá Luganville, thành phố lớn thứ hai ở Vanuatu. Ảnh: Guardian.

Tổng thiệt hại vẫn chưa rõ, nhưng hình ảnh từ Espiritu Santo và quần đảo Malo cho thấy nhiều ngôi làng bị tàn phá bởi cơn bão.

Các biện pháp cách ly xã hội nghiêm ngặt được đưa ra để đối phó với Covid-19 đột nhiên mất hiệu lực trong thảm họa. Quy tắc cấm hơn năm người tụ tập phải được nới lỏng khi mọi người trú ẩn trong các khu sơ tán.

Vanuatu đã quen với các thảm họa . Quốc gia này được xếp hạng là quốc gia dễ bị ảnh hưởng bởi các thảm họa tự nhiên nhất trên thế giới. Chỉ trong tuần qua, NDMO đã phải đối phó với lũ lụt và tro bụi núi lửa. Covid-19 và thảm họa thiên nhiên xảy ra cùng một lúc là quá nhiều với quốc đảo nhỏ bé này.

Tuy nhiên, ông Tamata vẫn lạc quan về cơ hội kiểm soát Covid-19 của Vanuatu bất chấp những thách thức khác mà quốc đảo này phải đối mặt.

“Chúng tôi xem Covid-19 là một mối đe dọa, nhưng nó cũng là một điều lành”, ông Tamata nói. “Các bước giữ vệ sinh cơ bản là thứ mà chúng tôi đã cố gắng tuyên truyền trong nhiều năm qua. Bây giờ mọi người mới nhận thấy tầm quan trọng của chúng. Chúng tôi cũng nhận ra những lỗ hổng trong luật pháp của mình, đặc biệt là giữa đạo luật về sức khỏe cộng đồng và nhập cư. Chúng tôi cũng học cách đưa ra quyết định".

"Covid-19 vẫn sẽ là mối đe dọa đối với Vanuatu, nhưng chúng tôi đã sẵn sàng", ông nói.